La putìa di mastru Nicu Fanci
         
vista dal nipote Nicolò

 

  Più che una poesia é una "cantata" straordinaria che tocca le corde dell'anima,
  che rievoca i più intimi ricordi di un fanciullo (in questo caso il nipote) che se
  ne sta cogli occhi sgranati dinanzi all'abbondanza ed alla varietà di oggetti
  disposti in un "apparente" necessario disordine in una trentina di metri    
  quadrati. Disordine che sembra tale solo alla vista di un visitatore, sconvolto
  ed impressionato da tanta accozzaglia di generi disparati, dalle sarde, alla 
  pala per il contadino, ai vari tipi di pasta. Ma che in realtà hanno un loro
  ordine logico e rigoroso.
  Ed il sottoscritto, che ebbe modo di visitare tale "supermercato ante litteram" 
  alla ricerca di carburo e celestina per strani esperimenti, può confermare quanto
  ricordato da Nicolò.
  I ricordi infantili, rievocati e filtrati nel tempo, rivivono come fossero attuali
  nelle parole e nelle espressioni, e riempiono il cuore di vere emozioni.
        Federico 

 

LA PUTIA DI MASTRU NICU FANCI

(Mastru Nicu Fanci e lu figliu Liddru davanti la putìa di Via Alighieri – 12 Maggio 1937)

Quann’a quarcunu cci sirbìa cosa
a Mastru Nicu s’arrivulgiva,
ca s’un l’havia cci la purtava
di la Marina o di Canìattì.

"Oh Mastru Nicu sapiti chi cìarcu ...?"
"Aspetta ddruacu ca forsi l’haju."
S’avì’a sapiri sulu circari.
Nent’ammancava ni ddra putìa.

(Attuli dunci comu lu meli,
la cutugnata pi li guluti,
la mortatella chi jhavur’avìa!
sia cu li spìazi ca cu la fastuca,
la jhaurusa cannella marrò,
la giurgiulena, la paparina,
farina latti ca t’affucava,
e la gazzusa cu la pallina
ca cci vinniva Turiddra la Vurpi.)

Chi c’avì’a fari un supermercatu?
nent’ammancava ni ddra putìa!
S’avì’a sapiri sulu circari.

Nunn’arridiva ma nannu Nicu;
ma s’era cuntent’o suddisfattu
l’uàcchi strinciva, li labbra stritti
lu gargiularu si cc’allargava.

E si capiva ni ddri mumenti
ca quarchi cosa l’havìa tuccatu,
quarchi niputi cc’avì’addumannatu:
"nonnu mi munni na ficudinia?"

(Lu zabbarinu p’inchiri seggi,
lu rumanìaddru, fìarru filatu,
coffi, vasceddri, panara, cufina,
surfaru giallu di dar’a la vigna,
petra cilestri disinfistanti,
sugaru buanu pi li tuppaglia,
scupi, marruggia pi pich’e pali.
Pi li carusi mannar’a la scola
Ddri beddri borsi di forti cartuni:
pi fimmineddra, cu la maniglia,
cu la tracolla pi masculiddru.)

Chi c’avì’a fari un supermercatu?
nent’ammancava ni ddra putìa!
S’avì’a sapiri sulu circari.

Ni ddra putìa eccezzionali
ma zza Turiddra sempr’educata
adenzia dava a picciul’e ranni
ajhannu sempri socchi circava.

Facil’un era ‘mmìazzu ddri tanti
diversi cosi ammunsiddrati
intra lu spazziu di trenta metri
di ddra putìa ch’er’un mircatu.

(Pastigli valda, sardi salati,
li passiluna, uliv’abbunati,
e la sajimi pi li viscotta,
acit’e uagliu pi l’ansalata.
C’eranu fina li ficu sicchi,
la giardinera e lu citratu,
e li puntini pi giradischi,
Tubbi pi lumi e lampadini,
e pi lu’mmiarnu brasceri e tancina.
Pi li cavaddri li capizzuna,
li pistuleri, vardeddri, cuderi,
oltr’a mursetti cu brusch’e striglia.)

Chi c’avì’a fari un supermercatu?
nent’ammancava ni ddra putìa
S’avì’a sapiri sulu circari

A li cchiù scarsi si dav’a cridenza:
oh, si ddru libbru putiva parlari!
Chiddri ca sord‘un avìanu ‘n sacchetta
diretti jivanu ni la ma nanna:

"Zza Caluzzeddra, ma figliu havi fami
nun n’haju grana pi fallu manciari;
l’annat’è scarsa, nenti si cogli
lu Signiruzzu v’av’a pinzari,

sa cci lu dici a sso maritu,
racarmutisi c’un ranni cori,
nun vuagliu tantu, picca m’abbasta,
mi dassi sulu tecchia di pasta."

E la ma nanna di Diu timurata
jiv’a pigliari la sminuzzaglia
e la pruìva a ddra fimmineddra
nun cci facìannu pagari na lira.

(Zuccaru, sali, cu spìazi’ e cafè,
-ca si bulivatu ti macinava-
pi li cchiù nichi miscela leone.
Quant’era biancu lu primusali!
li caramela pi li carusi.
Quann’era tìampu pastigl’e castagni.
E pua la pasta, la curt’e la longa
c’era midemma la sminuzzaglia.
E la simenza intra lu cùappu
s’erat’a ijir’ a lu cinematò.
E l’aranciata ni li bustini?
lu russ’astrattu di pumadamuri,
patati, favi, fasola, linticchi,
agli, cipuddri e sali omaggiu
a ccu avìa fattu spisa abbunnata.)

Chi c’avì’a fari un supermercatu?
nent’ammancava ni ddra putìa
S’avì’a sapiri sulu circari.

Ma nannu Nicu racarmutisi
- mai na parola fori misura-
dava rispìatt’e lu pritinniva
nuddru cc’havì’a pistari li pìadi.

E chissu sapp’un ranni fitenti,
camicia nera, lu chepì ‘n testa,
ca pritinniva, cu priputenza,
quarchi chilata di giallu frummìantu.

Poviru iddru! a gamm’allariu
s’ajhà ddra ssutta lu suttirraniu,
unni ma nannu tiniva la robba
ca nun cci stava ni la putìa.

Midè lu ghiacciu ddra cci sarbava
- bellu ‘ntrusciatu ‘mmiazzu la paglia-
ca cc’arrivava di la Lercara
unni di ‘mmìarnu c’era la nivi.

(Pi l’acitusi bicarbunatu,
la brillantina pi li capiddri,
gugli pi sarti, picciul’e ranni,
nun ammancavanu li spagnuletti,
lu culuranti pi li vistita,
quartara, bummula e li lanceddi,
li baccareddri, li carusìaddri,
tasch’a culuri e pi lu luttu.
E li surceri a caggiteddra.
Niguru ‘nchiostru pi calamaju,
e li pinnina pi la scrittura
ni li quaderni a righ’e quatretti.
E taganeddra di crita smaltata,
spirdu pi fari quarchi gnazioni,
la machinetta pi diddittì,
- ddru diddittì vinnut’a litrati-
anchi pitroliu pi li lumeri
e lu carburu p’acetileni.
Chiova, chiuviddra, tacci pi scarpi,
lisciva" tre stelle" ed antri marchi
l’ azzolu blè pi li linzola,
sapuni mùaddru (parìa marmillata),
li stiarini e li lumina
lu stuccu prontu e di priparari
ed anchi vitru pi li finestri.
Pi li rasola avìa li lametti
e lu sapuni pi ‘nsapunari;
si ti tagliavatu: allumi di rocca.)

Chi c’avì’a fari un supermercatu?
nent’ammancava ni ddra putìa
S’avì’a sapiri sulu circari.

S’avì’a sapiri sulu circari
ni ddra putìa ca tuttu ti dava.
S’avì’a sapiri sulu circari ...
E cìarcu ancora ... e ancora cìarcu....
e cìarcu ancora ...
... ancora ...
... ancora ... .

Nicolò Falci